Մինաս Ավետիսյանը ծնվել է 1928 թվականի հուլիսի 20–ին, Ջաջուռում։ Ասում են Մինաս Ավետիսյանը մի ուրիշ գույն ու լույս բերեց հայկական մշակույթ, նա նորի՝ նոր մտածելակերպի գեղանկարչության պատմություն կերտեց իր արվեստով, որի արմատները ձգվում են դեպի հայկական մանրանկարչությունը:
Շուրջ 500 կտավ՝ յուրահատուկ գունային խիստ հակադրություններով երբեմն քնարական, երբեմն լուսավոր, երբեմն էլ՝ ողբերգական։Մինասը ստեղծել է հայկական գյուղաշխարհն արտացոլող կոմպոզիցիաներ, բնանկարներ, ինչպես նաև դիմանկարներ, նատյուրմորտներ, որմնանկարներ։
«Դեր Զորի ճանապարհին» կտավը նկարվել է յուներկով 1965 թվականին և
այրվել է հրդեհի ժամանակ։
Էպոսը քնարաէպիկական ժանրի ստեղծագործություն է, որը ներկայացնում է տվյալ ազգի մշակույթը և ազգային առանձնահատկությունները :Այն գրված է պատմական իրադարձությունների հիման վրա, որոնք հիմնականում պատկանում են ակունքներին ընկած նախնադարյան հասարակարգերի ընդերքին, և ժողովրդական ավանդությունների հիման վրա: Էպոսներում սովորաբար նկարագրվում է տվյալ ազգի պատմությունը և ազատության համար պայքարը:Էպոսները սովորաբար գրվում են չափածո բանաստեղծության նման :Սովորաբար դրանք պատկանում են երեք գրականական ժանրերի՝ էպիկական, քնարական և դրամատիկական:
Հայկական մշակույթում «Սասնա ծռեր» ազգային էպոսն առանձնահատուկ տեղ է գրավում: Այն ծնունդ է առել Հայկական լեռնաշխարհի ամենագողտրիկ անկյուններից մեկում՝ Սասունում: Սասունը պատմական Մեծ Հայքի Աղձնիք նահանգի տասներորդ գավառն է, որը տարածվում է Հայկական Տավրոս լեռների վրա: Սասունը լեռնային երկրամաս է, որի տարածքում են գտնվում հայտնի Ծովասար և Մարաթուկ լեռնագագաթները:«Սասնա ծռեր»-ը կազմված է չորս ճյուղից ՝«Սանասար և Բաղդասար», «Մեծ Մհեր», «Սասունցի Դավիթ» և «Փոքր Մհեր»:
Голубь широко известная птица. Они живут по всему земному шару, кроме полярных и антарктических районов. Среди них особое место занимают почтовые голуби, которые служили человеку пернатыми почтальонами на протяжении нескольких столетий.
У голубей маленькая голова и плотное тело с мощной летательной мускулатурой,. Клюв короткий. Когда голубь ищет корм, то кивает головой. Ноги у птиц короткие, но сильные, с цепкими пальцами, ведь многие из них прекрасно лазают по веткам.
Մինաս Ավետիսյանը ծնվել է 1928 թվականի հուլիսի 20–ին, Ջաջուռում։ Համեմատաբար ուշ է սկսել զբաղվել գեղանկարչությամբ։ Պատանի հասակում տարված է եղել Մարտիրոս Սարյանի արվեստով։ Առաջին անգամ նկարչի հետ ծանոթացել է 18 տարեկանում։ Մինասի գեղարվեստական և էսթետական զարգացման գործում մեծ ազդեցություն են ունեցել Հայկական մանրանկարչությունը և իտալական վերածննդի նկարչությունը, որին ծանոթացել է Սանկտ Պետերբուրգում ուսանելու տարիներին։
Մինասը ստեղծել է հայկական գյուղաշխարհն արտացոլող կոմպոզիցիաներ, բնանկարներ, ինչպես նաև դիմանկարներ, նատյումորտներ, որմնանկարներ։
Խաչակնքել՝ նշանակում է Ավետարանական ամբողջ ճշմարտությամբ կնքվել: Քրիստոնյան խաչակնքում է աղոթելիս, գործ սկսելիս, եկեղեցի մտնելիս կամ սրբապատկեր տեսնելիս, վտանգի ժամանակ կամ գործի բարեհաջող ավարտի դեպքում:
Եկեղեցու կողքով անցնելիս խաչակնքելը գեղեցիկ բարեպաշտական սովորույթ է, որ սակայն պարտադիր պայման չէ ։
Գեղարդը միջնադարյան վանական համալիր է Հայաստանի Կոտայքի մարզում: Վանքը հիմնադրվել է 4-րդ դարում՝ Գրիգոր Լուսավորչի կողմից: Ըստ ավանդության՝ Հայաստանում քրիստոնեություն քարոզելու ժամանակ, նա տեսնում է քարանձավը, որտեղ հրաշագործ աղբյուր էր հոսում և հիմնում է Այրիվանքը, կամ «Քարայրի վանքը»:
Աղբյուրը մինչև հիմա էլ հոսում է մատուռի ներսում, և մարդիկ գալիս են այստեղ՝ դրանից ջուր խմելու և ամոքվելու: Հրաշագործ համարվող աղբյուրների պատճառով այս վայրը երկրպագել են դեռևս հեթանոսության ժամանակաշրջանում:
Հետագայում, երբ Թադեոս առաքյալը գալիս է Հայաստան՝ բերելով այն գեղարդը, որով Հիսուսը խոցվել էր խաչի վրա և պահելով այն այստեղ, վանքը վերանվանվում է Գեղարդավանք: Գեղարդը պահվել է վանքում մոտ 500 տարի և այժմ գտնվում է Սուրբ Էջմիածնի Մայր աթոռի թանգարանում։
Մեսրոպ Մաշտոցը ծնվել է 361 կամ 362 թվականին։Նրա աշակերտ Կորյունը նշում է, որ Մաշտոցը լավ կրթություն է ստացել և տիրապետում էր հունարեն, պարսկերեն, ասորերեն և վրացերեն լեզուներին։
Այն օրերին, որ Հայաստանն առաջինն էր ընդունել քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն, ժողովուրդը չէր կարողանում ընթերցել օտար լեզվով գրված Աստվածաշունչը և հասկանալ քրիստոնեության գաղափարները։ Վարդապետները ընթերցում էին հունարեն Աստվածաշունչը և բանավոր ներկայացնում ժողովրդին, քանի որ չկային հայերեն տառեր։
4-րդ դարի վերջում Հայաստանը հայտնվել էր ծանր իրավիճակում։ 387 թվականին հայկական պետությունն առաջին անգամ բաժանվել էր Բյուզանդական կայսրության և Սասանյան Պարսկաստանի միջև։
Երկիրը բաժանվելով երկու մասի, կորցրել էր իր անկախությունը, ազգային, քաղաքական ու կրոնական միասնությունը, ինչը կարող էր հանգեցնել հայ ազգի միաձուլմանը զավթիչներին։ Դրա համար էլ Մաշտոցը նախաձեռնեց հայ գրերի ստեղծումը։ Մոտ 405-406 թվականներին Եդեսիայում ավարտել է հայոց գրերի ստեղծումը։ Մաշտոցը նորաստեղծ գրերով վերադառնում է հայրենիք և երկրում ծավալվում է թարգմանչաց շարժումը։
Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչը մեծացել և կրթվել էր Կեսարիայում՝ դաստիարակվելով իբրև բարեպաշտ քրիստոնյա, քանի որ Կեսարիան համարվում էր ժամանակի քրիստոնեական կենտրոններից մեկը: Սուրբ Գրիգորը 22 տարեկանում ամուսնացել էր Մարիամ անունով մի աղջկա հետ, ունեցել երկու զավակ՝ Արիստակես և Վրթանես, սակայն ավելի ուշ, իր կնոջ համահաճությամբ, թողել է ընտանեկան կյանքը՝ հանուն քրիստոնեության քարոզչության։
Հետագայում, երբ դարձավ Խոսրով արքայի որդու՝ Տրդատ թագավորի արքունի դիվանապետը, կրկին հավատարիմ էր մնում իր դավանանքին: Տրդատն էլ թշնամի էր քրիստոնեությանը: Իմանալով , որ Գրիգորը քրիստոնյա է, ինչպես նաև իր հորը սպանած Անակի որդին, Տրդատ արքան նրան չարչարանքների է ենթարկում և նետում Խոր Վիրապի ստորգետնյա զնդանը: Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը վիրապում մնաց 13 տարի։ Այդ 13 տարիները սարսափելի էին։ Նա ենթարկվում էր բազում չարչարանքների, վիրապում մնում օձերի, սողունների հետ, սակայն զգալով Աստծո ներկայությունը՝ չէր հանձնվում։ Աստված էր, որ ուժ տվեց Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչին, որ մնա մութ զնդանում և սպասի օրվան, երբ դուրս է գալու, դասվելու սրբերի շարքին և քարոզելու Լույսը։ Հենց այդպես էլ եղավ։ Վիրապից դուրս գալով՝ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը սկսեց քարոզել քրիստոնեությունը և դարձավ Հայ Եկեղեցու առաջին հովվապետը։ Երբ նրան հանեցին խոր վիրապից, Սուրբն ասաց․ «Կենդանի եմ Աստծո շնորհիվ»։
Օրբելի եղբայրները աշխարհահռչակ և ականավոր հայ գիտնականներ են, ովքեր մեծ ավանդ ունեն գիտության մի շարք ոլորտների զարգացման գործում։Օրբելի եղբայրների տոհմը հին հայկական իշխանական ծագում ունի։ Այն սերում է Մամիկոնյաններից, Զաքարյաններից։ 13-15-րդ դարերում Սյունիքը անցել է Օրբելյանների տոհմի տիրակալության տակ։ Տոհմի գերեզմանատունը գտնվում է Նորավանքում, որտեղ էլ թաղված է տոհմի պատմաբան Ստեփանոս Օրբելյանը ։ Համաձայն նրա՝ Օրբել անունը ծագում է Վրաստանում Օրբետ գյուղի մոտ գտնվող համանուն ամրոցի անունից։
Ռուբեն Օրբելին ծնվել է 1880 թ. փետրվարի 26-ին Նախիջևանում։ Հայ հնագետ է, հանդիսանում է ստորջրյա հնագիտության հիմնադիրը ԽՍՀՄ-ում։ Նա նախնական կրթությունը ստացել է Քութայիսում, ապա՝ Թիֆլիսի III դասական գիմնազիայում։ 1903 թ.-ին ավարտել է Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը, որից հետո դասախոսել է նույն համալսարանում։ Ռուբեն Օրբելին տիրապետել է 12 օտար լեզվի։Նա իր աշխատանքներում գիտականորեն հավաստել է, որ Լեոնարդո դա Վինչին եղել է Հայաստանում և, ի թիվս իրեն մատչելի աշխարհագրական տարածքի ծովերի ու գետերի, իր ձեռագրերում հիշատակել է Հայաստանի գետերը։
Լևոն Օրբելին ծնվել է 1882 թ. հուլիսի 06-ին Ծաղկաձորում (նախկինում՝ Դարաչիչակ)։ Հայ ֆիզիոլոգ է, էվոլյուցիոն ֆիզիոլոգիայի ուսմունքի ստեղծողներից է հանդիսանում։Լ. Օրբելին 1904 թ.-ին ավարտել է Սանկտ Պետերբուրգի ռազմաբժշկական ակադեմիան։ Լ. Օրբելու աշխատանքները համաշխարհային ճանաչում ունեն։ Դրանք նշանակալի ազդեցություն են ունեցել ֆիզիոլոգիայի տարբեր բաժինների զարգացման գործում։
Հովսեփ Օրբելին ծնվել է 1887 թ.-ի մարտի 20-ին Քութայիսում։ Աշխարհահռչակ հայ արևելագետ, հնագետ և հասարակական գործիչ է։ Հ. Օրբելին 1904 թ.-ին ավարտել է Թիֆլիսի արական III գիմնազիան, 1911 թ.-ին՝ Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի պատմաբանասիրական ֆակուլտետը։Հ. Օրբելու ուսումնասիրությունները վերաբերում են հայագիտությանը ։Նա հանդիսանում է ժամանակակից հայ վիմագրության հիմնադիրը։Հ. Օրբելին 1944 թ.-ին ընտրվել է Լոնդոնի հնագիտական ընկերության պատվավոր անդամ, 1935 թ.-ին՝ Թեհրանի համալսարանի պատվավոր պրոֆեսոր, 1945 թ.-ին՝ Իրանի գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ։
Օրբելի եղբայրների տուն-թանգարանը գտնվում է Ծաղկաձորում, Օրբելիների ամառանոցում։ Թանգարանը բաղկացած է մեկ հարկաբաժնից, որի առանձին սրահներում պահվում են Ռուբեն Օրբելիի, Լևոն Օրբելիի, Հովսեփ Օրբելիի, կյանքին ու գիտական գործունեության տարբեր փուլերին վերաբերող շուրջ 1500 ցուցանմուշ։
Գրիգոր Նարեկացին համարվում է հայ գրականության վերածնության հիմնադիր, Հայ վերածնության փիլիսոփայական մտքի գագաթը։ Գրիգոր Նարեկացու ստեղծագործություններից հատկապես հայտնի է և մեծ ժողովրդայնություն է վայելում Մատյան ողբերգության չափածո աղոթքների ժողովածուն։Այդ աղոթագիրքը ավարտին է հասցվել 1002 թվականին և կազմված է ավելի քան 10 000 տողից[1]։ Գիրքը հայտնի է «Նարեկ» անունով ։ 2015 թվականի փետրվարին Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապը Գրիգոր Նարեկացուն դասել է կաթոլիկ Եկեղեցու ուսուցիչների շարքում։